Wielokrotnie pisaliśmy o szczególnej pozycji konsumenta w sytuacji, gdy zawiera on umowę z przedsiębiorcą. Na gruncie prawa cywilnego Sąd z urzędu zobligowany jest do uwzględnienia przepisów chroniących jego pozycję. Istnieje także regulacja w kodeksie wykroczeń, która zapewnia należytą ochronę słabszej stronie stosunku umownego.
Zgodnie z art. 138c§ 1 k.w. kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawiera z konsumentem umowę o kredyt konsumencki z rażącym naruszeniem wymagań dotyczących informacji przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy lub treści umowy albo z pominięciem obowiązku doręczenia jej dokumentu, podlega karze grzywny.
Przedmiot ochrony
Przedmiotem ochrony jest ochrona interesów konsumentów, którzy zawierają umowę kredytu konsumenckiego. Przepis ten ma na celu zapewnić respektowanie wymagań, które przewiduje ustawa o kredycie konsumenckim. Ustawodawca zapewnia zatem ochronę interesów osób, które zaciągają zobowiązania kredytowe nie tylko na poziomie prawa cywilnego, ale również na podstawie kodeksów wykroczeń dyscyplinując w ten sposób kredytodawców.
Czynność sprawcza
Na czym polega czynność sprawcza, zwana stroną przedmiotową? Otóż, sprawca będący kredytodawcą zawiera umowę z konsumentem umowę z rażącym naruszeniem wymagań dotyczących informacji przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy lub treści umowy albo z pominięciem obowiązku doręczenia jej dokumentu. Warto zwrócić uwagę na alternatywę, która pojawia się w tym przepisie. Wykroczenie to można popełnić przed zawarciem umowy, albo po jej zawarciu. Czynność sprawcza może także polegać na niedoręczeniu konsumentowi treści umowy.
Rażące, czyli jakie?
Wydaje się, że na gruncie powyższego przepisu termin „rażące naruszenie wymagań” będzie dotyczył informacji mających istotne znaczenie z punktu zawarcia umowy. Chodzi o podstawowe informacje z punktu widzenia konsumenta. Aby dokonać prawidłowej analizy prawnokarnej należy ocenić stopień naruszenia interesów słabszej strony stosunku umownego. Nie każde naruszenie obowiązku nałożonego na kredytodawcę będzie rodziło odpowiedzialność wykroczeniową. Oczywiście choć jest to okoliczność ocenna, z całą pewnością chodzić będzie o tak elementarne wiadomości, które w sytuacji gdyby nie zostały podane kontrahentowi to umowa nigdy nie doszłaby do skutku.
Wątpliwości w doktrynie budzi okoliczność, czy samo posługiwanie się wzorcem umownym przez przedsiębiorcę, który rażąco narusza obowiązki wynikające z ustawy będzie stanowiło wykroczenie. Tak jak było wskazane we wcześniejszych akapitach czyn ten można popełnić przed zawarciem umowy. Jeżeli zatem wzorzec umowy został przekazany konsumentowi wydaje się, że można będzie mówić o odpowiedzialności kredytodawcy. Taka wykładnia będzie uwzględniała w sposób należyty ochronę interesów konsumenta. Obojętne z punktu widzenia odpowiedzialności jest to czy umowa została w sposób prawidłowy wykonana przez przedsiębiorcę.
Jakie obowiązki ma kredytodawca przed zawarciem umowy?
Przedsiębiorca przede wszystkim powinien udzielić konsumentowi wszelkich wyjaśnień dotyczących treści informacji znajdujących się w umowie oraz dokonać objaśnienia postanowień, które się w niej znajdują. Co więcej kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi, na trwałym nośniku szereg informacji dotyczących m.in.: nazwy firmy i jej adresu, rodzaju kredytu, czasu trwania umowy, stopy oprocentowania kredytu, całkowitą kwotę kredytu, termin i sposób wypłaty, skutków braku płatności, prawa odstąpienia od umowy, prawa spłaty kredytu przed terminem, informacji o prowizji czy ubezpieczeniu. Kredytodawca ma również obowiązek niezwłocznego doręczenia umowy konsumentowi. Powyższe wymogi dotyczą również umowy o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, bądź umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką. Oczywisty wydaje się fakt, że kluczowe z punktu widzenia konsumenta informacje i wyjaśnienia powinny zostać przekazane przed zawarciem umowy.
Badanie zdolności kredytowej
Na przedsiębiorcy przed ewentualnym zawarciem umowy kredytu konsumenckiego ciąży szczególny obowiązek. Mowa tu o badaniu zdolności kredytowej. Obowiązek ten wynika z art. 9 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Kredytodawca dokonuje tej oceny na podstawie informacji uzyskanych od drugiej strony, bądź od specjalistycznych baz danych np. Biura Informacji Kredytowej. Na konsumencie spoczywa obowiązek przedstawienia wszelkich niezbędnych dokumentów potrzebnych do ustalenia prawidłowej oceny zdolności kredytowej.
Konsekwencje braku badania zdolności kredytowej
W przypadku gdy kredytodawca nie dopełni obowiązku badania zdolności kredytowej zgodnie z treścią art. 138c § 1a podlega karze grzywny. Co więcej, w przypadku ustalenia negatywnej oceny zdolności kredytowej konsumenta, przedsiębiorca powinien odmówić udzielenia kredytu. Kredytodawca powinien kierować się zasadą odpowiedzialnego udzielania kredytu. Na przedsiębiorcy spoczywa przecież ryzyko ewentualnej niewypłacalności kontrahenta, wobec czego jak najbardziej dogłębna ocena zdolności drugiej strony leży także w jego interesie. Przepis ten nakłada odpowiedzialność na instytucje kredytowe za proponowanie konsumentom usług kredytowych, na których zwyczajnie ich nie stać. Regulacja ta jest odzwierciedleniem koncepcji odpowiedzialnego udzielania kredytu. Kwestia ta ma tak istotne znaczenie, że brak oceny zdolności kredytowej ustawodawca postanowił karać grzywną.
Odpowiedzialność kredytodawców w przypadku ukrywania informacji w reklamach
Kto w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego, nie podaje stopy oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, całkowitej kwoty kredytu, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, podlega karze grzywny. Obowiązek dotyczący tego jakie informacje ma zawierać reklama dotycząca kredytu konsumenckiego koresponduje z ustawą o tożsamej nazwie. Kredytodawca ma obowiązek podać te informacje w sposób jednoznaczny, zrozumiały i zauważalny. W doktrynie zwrócono uwagę, że choć przepis tego nie rozróżnia, chodzi o to by podane przez kredytodawcę informacje były prawdziwe. Wykładnia celowościowa sprawia, by za niepodanie danych rozumieć także podanie danych niezgodnych z prawdą.
Odpowiedzialność przedsiębiorcy za przyjęcie weksla lub czeku niezawierającego klauzuli „nie na zalecenie”
Zgodnie z treścią art. 138c § 3 k.w. kto przyjmuje od konsumenta weksel lub czek niezawierający klauzuli ,,nie na zlecenie” w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki, podlega karze grzywny. Przepis ten koresponduje z art. 41 ustawy o kredycie konsumenckim. Jeżeli doszłoby do przyjęcia przez kredytodawcę czeku niezawierającego zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego i przeniesienia takiego czeku na inną osobę kredytodawca będzie zobowiązany do naprawienia poniesionej przez konsumenta. Niezależnie od odpowiedzialności odszkodowawczej jego zachowanie kredytodawcy wypełni czyn z art. 138c § 3 k.w. Wykroczenie to ma charakter formalny, zwane inaczej bezskutkowym.
Co łączy powyższej opisane wykroczenia?
Powyżej przedstawione wykroczenia można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślne. Za wszystkie wyżej wskazane wykroczenia grozi kara grzywny w wysokości od 20 zł do 5 000 zł. Przepisy opisane Jeżeli przedsiębiorcą jest podmiot niebędący osobą fizyczną, odpowiedzialność przewidzianą w poniesie osoba kierująca przedsiębiorstwem lub osoba upoważniona do zawierania umów z konsumentami. W przypadku powyżej opisanych czynów może dojść do zbiegu z art. 286 k.k. Wówczas zastosowanie znajdzie przepis dotyczący oszustwa.
Zawsze sprawdzaj czy kredytodawca spełnia wszystkie obowiązku umowne!
Jeżeli masz wątpliwości czy konstrukcja Twojej umowy spełnia wszystkie kryteria stawiane przez prawo, bądź czy kredytodawca nie wykorzystał swojej uprzywilejowanej pozycji i pominął ocenę zdolności kredytowej podczas zawierania umowy skontaktuj się z nami. Czekamy na kontakt.
