Kilka tygodni temu Prezydent podpisał ustawę z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Już sama nazwa aktu wskazuje, że celem ustawodawcy było ukrócenie nadmiernego zysku instytucji pożyczkowych, kosztem konsumenta. Ustawa ta wprowadza szereg przepisów, które mają chronić słabszą stronę stosunku prawego przy zawieraniu umowy kredytu. Przede wszystkim obniża ona koszty pozaodsetkowe narzucane przez instytucje pożyczkowe.
Definicja koszów pozaodsetkowyh
Po pierwsze ustawodawca wskazał wprost uprawnienie podmiotu udzielającego pożyczkę do żądania od drugiej strony kosztów pozaodsetkowych oraz odsetkowych. Nowelizacja dokładnie objaśnia czym są te koszty. Po pierwsze zaznaczono, że są one związane z zawarciem umowy pożyczki. W skład kosztów pozaodsetkowych wchodzą marże, prowizje, opłaty związane z przygotowaniem, udzieleniem bądź obsługą umowy. Ponadto, opłaty dotyczące odroczenia terminu spłaty oraz koszty różnego rodzaju ubezpieczeń i zabezpieczeń również wejdą w ich skład. Jeżeli podmiot udzielający pożyczkę działa przez agenta lub pośrednika to do kosztów pozaodsetkowych zaliczy się wynagrodzenie, które poniesie pożyczkobiorca.
Maksymalne koszty pozaodsetkowe wprowadzone do kodeksu cywilnego
Definicja kosztów pozaodsetkowych, o których była mowa powyżej będzie wprowadzona do kodeksu cywilnego. Jest to istotna zmiana, bowiem dotychczas maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych regulowała ustawa o kredycie konsumenckim. Ponadto, zmniejszono górny limit kosztów, których może się domagać pożyczkodawca od kontrahenta gdy dojdzie do zawarcia umowy. W chwili obecnej maksymalne koszty pozaodsetkowe nie mogą być wyższe od kwoty udzielonej pożyczki. Po wejściu w życie ustawy antylichwiarskiej koszty te nie będą mogły być wyższe niż 25% kapitału pożyczki. Dotyczy to wyłącznie umowy pożyczki pieniężnej, która zawierana jest z konsumentem.
Maksymalne koszty pozaodsetkowe w ustawie o kredycie konsumenckim
Podkreślmy, że maksymalne opłaty wynoszące ¼ kwoty udzielonych środków finansowych dotyczą wyłącznie umowy pożyczki pieniężnej, która zawierana jest z konsumentem. Maksymalny koszt pozaodsetkowy, który dotyczy umowy kredytu konsumenckiego zostaje teraz obniżony do 45% kwoty kredytu. Widzimy zatem rozróżnienie sytuacji prawnej konsumenta w zależności od tego jaka umowa zostanie zawarta przy przekazywaniu środków finansowych. Koszty pożyczki nie będą mogły być dla niego wyższe niż 25% całkowitej kwoty pożyczki. Natomiast koszty kredytu konsumenckiego nie będą mogły przekraczać 45% kwoty otrzymanych pieniędzy.
Zwrot środków przy wcześniejszej spłacie pożyczki
Do kodeksu cywilnego wchodzi instytucja, która istniała już w ustawie o kredycie konsumenckim. Mianowicie chodzi o zwrot środków w przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie. Poniesione koszty ulegają obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono obowiązywanie umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Innymi słowy, pożyczkobiorca będzie mógł dochodzić zwrotu kosztów pozoadsetkowych proporcjonalnie do skrócenia okresu obowiązywania umowy.
Oświadczenie o poddaniu się egzekucji
W dalszym ciągu wierzyciel będący w posiadaniu tytułu egzekucyjnego w formie aktu notarialnego zawierającego oświadczenie o poddaniu się egzekucji będzie miał uproszczoną drogę do zaspokojenia swoich interesów w egzekucji. Jednakże oświadczenie dłużnika będzie musiało wskazywać stosunek prawny, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania, treść zobowiązania. Przy umowach wzajemnych obligatoryjne będzie określenie świadczenia wierzyciela z terminem jego wykonania. Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wierzyciel będzie musiał przedstawić dowód wydania przedmiotu pożyczki osobie zawierającej umowę zgodnie z jej dyspozycją.
Ocena zdolności kredytowej
Wraz z wejściem w życie ustawy antylichwiarskiej zmianie ulega kwestia dotycząca oceny zdolności kredytowej osoby wnioskującej o pożyczkę. Instytucja pożyczkowa uzależnia udzielenie kredytu konsumenckiego od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. W dalszym ciąg istnieje obowiązek dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta. Ustawodawca wprowadza dokładną regulację jak to badanie powinno być przeprowadzane.
Będzie ciężej o kredyt?
Instytucje kredytowe mają obowiązek dokonać analizy danych udostępnianych przez odpowiednie instytucje takie jak biura informacji gospodarczej. Jeżeli brak jest jakichkolwiek danych umożliwiających dokonanie tej oceny kredytodawca odbiera oświadczenie od konsumenta oraz dokumenty potwierdzające wysokość dochodów. Oświadczenie powinno zawierać informacje na temat wysokości dochodów i stałych wydatkach gospodarstwa domowego. Oświadczenie wraz z dokumentami odbiera się gdy całkowita kwota kredytu przekracza dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dokumenty przedstawione przez konsumenta stanowią załącznik do umowy kredytu konsumenckiego. Instytucje pożyczkowe będą miały obowiązek przechowywać te informacje przez trzy lata licząc od dnia ustania stosunku prawnego.
Skutki niedokonania oceny zdolności kredytowej
Jeżeli instytucja kredytowa udzieli konsumentowi kredytu konsumenckiego z naruszeniem powyżej wskazanych obowiązków będzie się to wiązać z pewnymi negatywnymi konsekwencjami. Zbycie takiej wierzytelności w drodze umowy cesji lub innej umowy będzie nieważne. Dochodzenie tej wierzytelności będzie możliwe po dniu całkowitej spłaty wcześniejszego zobowiązania, wygaśnięcia lub stwierdzeniu przez sąd nieistnienia tego zobowiązania. Oznacza to, że umowy kredytów, prawdopodobnie nie będą tak chętnie nabywane przez fundusze sekurytyzacyjne, bądź innych wtórnych wierzycieli. Co więcej, zobowiązań zaciągniętych z naruszeniem badania zdolności nie będzie można dochodzić przed spłatą tych wcześniejszych. Warto zaznaczyć, że okres ten nie będzie wstrzymywał biegu terminów przedawnienia. Sąd te okoliczności będzie badał na zarzut konsumenta.
Nadzór KNF nad chwilówkami
Ciekawą zmianą jest również wprowadzenie nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi, w tym określenie zaleceń i sankcji za naruszenie obowiązków ustawowych. KNF może m.in. nałożyć na członka zarządu instytucji pożyczkowej bezpośrednio odpowiedzialnego za stwierdzone nieprawidłowości administracyjną karę pieniężną w wysokości do 150 000 zł, czy też nałożyć na instytucję pożyczkową administracyjną karę pieniężną w wysokości do 15 000 000 zł.
Jak ocenić zmiany?
Bez wątpienia regulację, które w najbliższym czasie wejdą w życie będą zapewniały dodatkową ochronę dla konsumentów. Warto zaznaczyć, że podniesiono również minimalny kapitał zakładowy instytucji pożyczkowej do miliona złotych. Konsument poniesie dużo niższe koszty związane z udzieleniem kredytu, bądź pożyczki. Na pożyczkodawcę narzucono z kolei dodatkowe obowiązki w postaci dokładnego zbadania zdolności kredytowej. Ta okoliczność może z kolei spowodować, że wielu konsumentów, którym dotychczas udzielono by krótkoterminowej pożyczki, po wejściu w życie ustawy zostanie wyłączonych z możliwości finansowania na rynku.
Wejście w życie przepisów
Warto zaznaczyć, że zmiany wprowadzające nowe przepisy do kodeksu cywilnego, o których była mowa powyżej wejdą w życie już z dniem 18 grudnia 2022 r. Dokładna ocena zdolności kredytowej oraz obniżenie kosztów kredytu konsumenckiego wejdzie w życie dopiero 18 maja 2023 r. Nadzór nad działalnością instytucji pożyczkowych będzie z zostanie wprowadzony w dniu 1 stycznia 2024 r.
