Czym jest dziedziczenie testamentowe – najważniejsze informacje dla spadkobierców

Dziedziczenie ustawowe i testamentowe to dwie formy nabycia spadku po zmarłym, które dają spadkobiercom podobne prawa, lecz różne obowiązki. Różnice pomiędzy nimi sprowadzają się głównie do spełnienia ostatniej woli spadkodawcy – dziedziczenie testamentowe uprawnia do przekazania majątku na wypadek śmierci wybranej konkretnej osobie lub kilku. Co ważne, testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.

Czym jest dziedziczenie testamentowe?

Dziedziczenie ustawowe jest w dalszym ciągu najpopularniejszą formą przejmowania majątku przez spadkobiercę po zmarłym, nie jest jednak jedynym dopuszczalnym przez prawo. Coraz więcej świadomych i odpowiedzialnych osób sporządza za swojego życia testament – dokument wyznaczający osobę lub osoby, które mają po śmierci przejąć majątek lub jego część. To znakomite rozwiązanie na wypadek sytuacji, gdy osoby dziedziczące majątek ustawowo nie są dla spadkodawcy jedynym słusznym rozwiązaniem.

Swój udział w rosnącej popularności tego rozwiązania ma możliwość wpływu spadkodawcy na jego majątek na wypadek śmierci oraz fakt, że prawo stawia testament jako dokument najwyższej wagi. W rezultacie z dziedziczenia testamentowego korzysta się coraz częściej, a coraz rzadziej oddajemy przyszłość majątku w ręce osób, które nie powinny wejść w jego posiadanie.

Dziedziczenie ustawowe i testamentowe – różnice

Z dobrodziejstw dziedziczenia ustawowego korzysta się w przypadku braku testamentu sporządzonego za życia spadkodawcy, który definiuje osoby mające przejąć majątek spadkodawcy w chwili jego śmierci. Osoby będące prawnymi spadkobiercami wyznacza prawo spadkowe, które definiuje to, kto będzie mógł bez ograniczeń dysponować majątkiem pozostawionym przez zmarłego. Lista jest długa i obejmuje między innymi dzieci, małżonków czy dziadków, a nawet gminę, na wypadek gdyby inni spadkobiercy nie mogli lub nie chcieli wejść w posiadanie majątku. W ostatecznych przypadkach zatem spadek przypada Skarbowi Państwa.

Oczywiście istnieją także pewne obowiązki spadkobiercy testamentowego. Należy do nich między innymi spełnienie świadczenia majątkowego przez spadkobiercę na rzecz zapisobiercy.

Zasady dziedziczenia testamentowego

Zasady dziedziczenia testamentowego są stosunkowo proste i z reguły sprowadzają się do wyznaczenia odpowiedniej osoby lub osób przez spadkodawcę, które mają na wypadek jego śmierci uzyskać prawa i obowiązki wynikające z dokumentu. Spadkodawca musi jednak za życia sporządzić testament. Pismo dokładnie i precyzyjnie definiuje to, kto wejdzie w posiadanie majątku na wypadek jego śmierci. Istotne jest zachowanie prawidłowej formy oraz brak błędów, aby podważenie dokumentu było w praktyce niemożliwe.

Testament może występować w kilku najbardziej znanych formach. Każda z nich wiąże się z innymi obowiązkami spadkodawcy.

Testament holograficzny

Ta forma testamentu spotykana jest zdecydowanie najczęściej, głównie ze względu na łatwość jego sporządzenia. Spadkodawca może sporządzić dokument samodzielnie i w całości pismem ręcznym. Warto, aby na przechowanie przekazać go odpowiedzialnej i godnej zaufania osobie.

Testament allograficzny

Ten testament wymaga spełnienia nieco innych obowiązków – przyszły spadkodawca musi przekazać ustnie swoją wolę odpowiedniemu urzędnikowi – burmistrzowi, prezydentowi, wójtowi, staroście lub marszałkowi wojewódzkiemu, sekretarzowi powiatowemu, gminnemu lub kierownikowi urzędu stanu cywilnego. Do prawidłowego przeprowadzenia tej czynności niezbędna będzie także obecność dwóch kolejnych osób – świadków, jak i przeczytanie woli wszystkim zgromadzonym przed ostatecznym złożeniem podpisu.

Testament notarialny

Testament notarialny wymaga wizyty u notariusza, osoby zaufania publicznego, która sporządza ostatnią wolę spadkodawcy w formie pisemnego aktu notarialnego. Spadkodawca musi pojawić się u notariusza osobiście.

Testamenty szczególne

Testamenty szczególne to nietypowe rodzaje testamentów, które mają zastosowanie tylko w niektórych i ściśle określonych przypadkach.

Należy do nich między innymi testament ustny, który stanowi oświadczenie spadkodawcy wobec dwójki świadków, z których jeden musi w chwili ustnego ustanawiania treści spadku zapisać ją na papierze. Treść, po jej przeczytaniu i zaakceptowaniu przez spadkodawcę, należy podpisać.

Istnieje również testament podróżny, który sporządza się w chwili podróży środkami transportu takimi jak samolot lub statek. Wówczas ostatnią wolę należy wyrazić do dowódcy lub zastępcy, którzy muszą spisać testament, zachowując miejsce jego sporządzenia. Nie można również zapomnieć o dwójce świadków, bez nich testament może zostać uznany za nieważny.

Testament wojskowy to kolejna forma zarządzania majątkiem na wypadek śmierci. Ta forma jest skierowana do osób pełniących służbę wojskową i medyczną oraz pracowników Sił Zbrojnych na wypadek sytuacji nagłej, np. wojny lub mobilizacji.

Czy może dojść do nieważności testamentu?

Do odrzucenia spadku testamentowego może dojść w wielu szczególnych i sprecyzowanych wcześniej przypadkach. Przede wszystkim istotny jest psychiczny stan zdrowia spadkodawcy na chwilę sporządzania testamentu w wybranej przez siebie formie. Uznanie testamentu za nieważny może nastąpić również w chwili, gdy spadkodawca nie wiedział o istotnym błędzie lub informacji, która mogłaby zmienić jego decyzję, a była przed nim ukryta – innymi słowy wszystko to, przez co spadkodawca nie sporządziłby testamentu. Zdarzają się także testamenty sporządzane pod przymusem i groźbą – one oczywiście również nie mają mocy prawnej. Jak zatem widać, podważyć testament da się wyłącznie w niektórych ściśle określonych przypadkach.

Dziedziczenie testamentowe a zachowek

Jeśli testament nie obejmuje małżonka, rodziców, zstępnych, rodzeństwa spadkodawcy, mogą się oni ubiegać o zachowek. Pominięcie tych osób w testamencie upoważnia do zachowku w sytuacji, gdy nie zostali wydziedziczeni za życia spadkodawcy.

FAQ: